भारतामध्ये चहा म्हणजे केवळ पेय नाही, ती एक संस्कृती आहे. त्यामुळे आज बाजारात अनेक चहा ब्रँड्स उदयास येत आहेत आणि बऱ्याचजणांना वाटतं – “या ब्रँडची फ्रँचायझी घ्या आणि महिन्याला लाखो कमवा!”
पण हे वास्तवापासून फार दूर आहे. अनेक नवउद्योजक फ्रँचायझीच्या नावाखाली अडकतात, हजारो रुपये गमावतात आणि शेवटी व्यवसाय बंद करावा लागतो.
या ब्लॉगमध्ये आपण सविस्तर बघणार आहोत की –
चहा फ्रँचायझी मॉडेल इतकं आकर्षक दिसतं, पण ते खरोखरच धोकादायक कसं आहे?
🔍 1. ब्रँड ओळख म्हणजे यश नाही!
बहुतेक फ्रँचायझी कंपन्या सांगतात –
“आमचा ब्रँड फेमस आहे, म्हणून ग्राहक आपोआप येतील.”
पण हे सत्य नसतं. स्थानिक पातळीवर ब्रँड ओळख नसली, तर कोणताही ‘फेमस ब्रँड’ चालत नाही. ग्राहकांना मुख्यतः चव, किंमत, आणि सर्व्हिस महत्त्वाची वाटते. ब्रँड नाव नाही.
💸 2. उच्च सुरुवातीचा खर्च – Low Return
चहा फ्रँचायझी घेण्यासाठी लागणारा खर्च:
- फ्रँचायझी फी – ₹1 लाख ते ₹5 लाख
- साहित्य आणि मशीनरी – ₹50,000 ते ₹1 लाख
- भाडे, इंटेरिअर, वीज, कर्मचारी – ₹50,000+
हे सगळं मिळून सुरुवातीस ₹3 ते ₹7 लाख सहज खर्च होतो. पण नफा?
दरमहा ₹10,000–₹30,000 मिळवण्यासाठी लाखोंची गुंतवणूक!
ROI खूपच कमी असतो आणि ब्रेक-ईव्हन पॉइंट गाठायला वर्षभर लागू शकतो.
🤝 3. निर्णय स्वातंत्र्याचा अभाव
एकदा फ्रँचायझी घेतली की तुम्हाला त्या ब्रँडच्या अटींनुसारच व्यवसाय चालवावा लागतो:
- मेन्यू बदलू शकत नाही
- स्वतःहून ऑफर्स चालवता येत नाही
- किंमत तुम्ही ठरवू शकत नाही
तुमचा व्यवसाय असूनही निर्णय तुमच्या हातात राहत नाही!
⚠️ 4. ग्राहकांची शंका: “ही चहा एवढी महाग का?”
फ्रँचायझी ब्रँड्स सामान्यतः ₹15-₹30 दरात चहा विकतात. पण आजही भारतात लाखो ठिकाणी ₹10 मध्ये कटिंग चहा मिळतो.
ग्राहक विचारतो –
“बाजूचा रामू ₹10 ला देतो, आणि इथे ₹25 का?”
जर चहा खरंच ‘स्पेशल’ वाटला नाही, तर ग्राहक परत येत नाही. त्यामुळे महागड्या किमतीचा मोठा तोटा होतो.
🧾 5. सतत royalty आणि subscription फी
बर्‍याच फ्रँचायझी कंपन्या सुरुवातीच्या फीशिवाय दर महिन्याला:
- royalty (5%-10%)
- software/branding subscription
- raw material खर्च
हे सततचे खर्च वाढवत जातात. तुम्ही जितकं विकता, त्यातलं एक हिस्सा कंपनी घेते.
म्हणजे तुम्ही मेहनत करता, आणि ब्रँड कमाई करतो!
💼 6. मार्केटिंगचा फसवा आधार
फ्रँचायझी कंपन्या म्हणतात:
“आम्ही तुमचं सोशल मीडिया मार्केटिंग करू.”
पण वास्तव काय?
- तुम्हीच पोस्ट करा
- तुम्हीच इन्स्टाग्राम चालवा
- तुम्हीच ऑफर्स बनवा
ते फक्त एक लोगो आणि template देतात. स्थानिक मार्केटिंग पुन्हा तुमच्यावर येतं.
📉 7. लोकेशन चुकली तर सगळं संपलं
फ्रँचायझी ब्रँड हे सांगत नाही की कोणतं लोकेशन फायदेशीर आहे. अनेक वेळा उद्योजक चुकीच्या लोकेशनवर दुकान उघडतात आणि ग्राहकच मिळत नाही.
ब्रँड तुम्हाला जबाबदार धरत नाही – तो निर्णय तुमचाच!
🧃 8. स्वतःचा ब्रँड तयार करणं अधिक फायदेशीर
जर तुम्ही ₹5 लाख गुंतवायला तयार आहात, तर त्याच पैशात:
- स्वतःचा नाविन्यपूर्ण चहा ब्रँड तयार करा
- स्वतःच्या रेसिपीज बनवा
- सोशल मीडियावर ओळख तयार करा
तुम्ही ब्रँड तयार करा – दुसऱ्याचं नाव का वापरावं?
📊 तौलनिक आढावा: फ्रँचायझी vs स्वतःचा ब्रँड
| घटक | फ्रँचायझी ब्रँड | स्वतःचा ब्रँड |
|---|---|---|
| सुरुवातीची गुंतवणूक | ₹3–₹7 लाख | ₹1–₹3 लाख |
| ब्रँड नियंत्रण | नाही | पूर्ण |
| नफा मार्जिन | कमी | जास्त |
| निर्णय स्वातंत्र्य | नाही | होय |
| मार्केटिंग स्वातंत्र्य | नाही | होय |
| यशाची शक्यता | ब्रँडवर अवलंबून | तुमच्या प्रयत्नावर |
🧠 सल्ला: ब्रँड घ्यायचा की तयार करायचा?
जर तुम्हाला:
- व्यवसायात नवीन आहात
- आणि पूर्ण गाइडन्स हवी असेल
- किंवा तुमच्याकडे जास्त वेळ नाही
तर फ्रँचायझी चालू शकते – पण ते कमर्शियल ट्रेनिंगप्रमाणे आहे, नफा जास्त मिळत नाही.
पण तुम्ही:
- जोखीम घेण्यास तयार असाल
- स्वतःचं नाव कमवायचं असेल
- आणि व्यवसायात लवकर प्रॉफिट हवा असेल
तर स्वतःचा ब्रँड तयार करणं हेच अधिक शाश्वत व फायदेशीर ठरू शकतं.
✅ निष्कर्ष: आकर्षणाच्या जाळ्यात अडकू नका!
चहा फ्रँचायझी हे दिसायला सोपं वाटतं, पण त्यामागे महागडं गुंतवणूक, कमी नफा, आणि फार कमी कंट्रोल आहे.
तुम्हाला जर चहा व्यवसाय करायचाच आहे, तर स्वप्न मोठं ठेवा – पण दुसऱ्याच्या नावावर नाही, तुमच्या स्वतःच्या चहा ब्रँडसाठी काम करा.
