“माझ्या आजोबांची शेती होती… पण मी ऑफिसमध्ये बसतो.”
गावात गेलो होतो. शेजारचा शेतकरी, वय अंदाजे ६०–६५, सकाळपासून कुऱ्हाड घेऊन काम करत होता.
वाटलं – एवढं वय असूनसुद्धा काम थांबत नाही याचं आश्चर्य.
मी त्याला सहज विचारलं – “तुमचा मुलगा आहे ना? तो मदत करत नाही का?”
ते हसले. म्हणाले – “तो शहरात असतो. काहीतरी software मध्ये आहे. त्याला हे जमणार नाही…”
हे उत्तर नवीन नाही.
माझ्या ओळखीतले १० पैकी ८ मराठी तरुण शेताकडे परत बघतही नाहीत.
का?
कारण शेती म्हणजे physical कष्ट, अनिश्चित उत्पन्न, आणि सरकारी neglected क्षेत्र.
त्यातही मराठी शेतकऱ्यांकडे बहुतेकदा १–२ एकर एवढंच जमिन असतं –
कधी बँकेच्या कर्जात, कधी नापिकीच्या मर्यादेत.
कायम वाटतं – एवढ्या छोट्याशा तुकड्यात काय कमावणार?
त्यापेक्षा शहरात यावं, नोकरी करावी, AC मध्ये बसून पगार घ्यावा.
हळूहळू गाव रिकामी झाली.
शेती कर्जात गेली.
आणि शेतात राबणाऱ्या हातांची संख्या दिवसेंदिवस कमी झाली.
आज मराठी मुलगा तांदूळ खातो पण तो कुठून येतो हे विचारत नाही.
कारण त्याचं आणि मातीतल्या नात्याचं नातं तुटत चाललंय.
दुसऱ्या समुदायांमध्ये –
जिथे मोठ्या प्रमाणावर जमीन आहे, किंवा सामूहिक शेती आहे,
तिथे अजूनही पुढच्या पिढ्या involvement घेतात.
आपल्याकडे?
शेतीवरून मुलगा शिकतो, शिकून शहरात जातो,
शहरात जाऊन “आपण गावातले” हेच विसरतो.
पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली माती,
आता हातातून निसटतेय – कारण “ती profitable नाही.”
“मातीवर प्रेम आहे, पण पाय मातीवर ठेवायला वेळ नाही.”
कष्ट जड वाटतात, आणि मुळांशी नातं हलकं होतं.”
शेती कमी आहे हे खरं, पण ती जपली गेली असती तर आज थोडी जास्त असती.
मनात असेल तर आधुनिक तंत्रज्ञान, नवी पद्धत, आणि नव्या गुंतवणुकीतून
शेती परत सन्मानाचं काम होऊ शकतं –
फक्त मातीला ‘कष्टाची शिक्षा’ न समजता ‘संघर्षाची सन्मानगाथा’ मानावी लागेल.
